Pearl in the pebble - Nestinarstvo voetjesvuur

Wat te doen met de restjes en dan gaat het niet om zaken die de koelkast in moeten om later nog eens opgewarmd te worden. Geen kliekjes, dus maar reliekjes. Nogal wat heiligen liggen in fragmenten zo her en der verspreid, vooral in het historische Rooms-Katholieke en Oosters-Orthodoxe gebied. Wie anatomische onderdelen van een heilige weggeeft, kan ook zomaar zelf (als uitgeroepen heilige) weer worden weggegeven.

Gefragmenteerd kruis

Dat overkwam ook Helena, > de moeder van de Romeinse keizer Constantijn de Grote. Zij leurde met onderdelen van niet de minste – Jezus Christus! – door Europa. Zo leverde ze in Trier de Heilige Tuniek af. Na haar overlijden werd ze heilig verklaard en zo ging ook zij in onderdelen op reis. Haar as kwam terecht in de Santa Maria in Aracoeili (Rome). Het door Helena gevonden kruis waaraan Christus stierf, leek door een houtversnipperaar te zijn gehaald want overal in de kerkelijke wereld zijn splinters en fragmenten van dit kruis nu uitgestald.

Bewegen op warmte

Sint Helena zelf verschijnt ook op (ikoon)hout, net als haar zoon Constantijn. Onder meer in het Bulgaarse dorp Balgari waar zij en haar zoon door blootsvoets rondjes lopende mensen worden meegetornd. Dat gebeurt elk jaar (3 en 4 juni) ook in de dorpen rondom en tot in Noord-Griekenland. > Het gebeuren staat bekend als de Nestinarstvo > en is een vuurdansritueel. De rondjes worden namelijk gehouden om een stookplaats heen waar vurige sintels uiteen zijn geharkt en zo een nogal hete danszaal in de openlucht vormen. Op gezette tijden verlaat er iemand de rondgang om dwars over de verzengend hete sintelvlakte heen te dansen. > Een ongewoon pijnlijke chachacha, zo lijkt het. Met als wonder dat je door god beschermd wordt en qua voetzolen ongehavend weer op koude grond terecht komt.

De vuurdans is onderdeel van het Panagyr-ritueel. > Met een heel praktisch doel: vruchtbaarheid en geluk voor het hele dorp. Nou is geluk een wel heel abstract streven; in elk geval genieten de dorpsbewoners wel behoorlijk van het Nestinarstvofeestje zelf. En die vruchtbaarheid blijft gewoon een wens voor al die leeglopende Zuid-Bulgaarse en Noord-Griekse dorpjes. De vuurdansers zijn spirituele leiders die tijdens hun voetverhittingen in contact komen met Helena en Constantijn en zo de wil van dat tweetal aan de omstanders kunnen verkondigen. Een soort van brandend app-contact, dus.

De ziel van de Nestinarstvo

Best integer om eens bij te wonen, zo’n dorpsfeest. De Bulgaren hebben er aan de Zwarte Zeekust een toeristisch spektakel van gemaakt waar je met een drankje naar kunt kijken. Maar dat zijn meer kermisachtige taferelen terwijl je in de dorpen de echte devotie voelt en de Nestinarstvo veel meer tijd in beslag neemt. Met een processie, met drums en doedelzakken, de overhandiging van kaarsen en heilig water, Nestinarstvo > dus met een ziel en niet als toeristisch toneel.

En komt in de avond, tijdens het vuurdansen, de eerste hulp bij ongelukken nog opdraven? Niet nodig, elke vuurdanser weet hoe hij of zij de voeten heel houdt. De vuursintels zijn namelijk bedekt met een dun laagje zwarte as. En laat dit nu net een isolerend laagje zijn over de gloeiende kolen heen. Dans je daar te langzaam overheen, dan helpt het laagje niet meer en verbrand je je voeten. Ga je te snel, dan beschadig je de aslaag en heeft het vuur ook meteen vat op je voeten. Dans je rustig en gewoon, dan is er niets aan de hand. Maar als je een ikoonbord meeneemt op je dans, dan moet je die niet laten vallen. Want als de schilderachtige Helena het vuur raakt, gaat ze alsnog in vlammen op. Het houten kruis van Christus had ze dan kunnen redden, maar haar houten ikoon vat meteen vlam.