© Shutterstock
Natuurlijk heeft Ali-Express ook tapijten à la Aubusson in de koopjesetalage. Maar die kleedjes hebben weinig tot niets van doen met de aloude traditie van de Limousin, van de tapijtateliers in Aubusson > en Felletin waar schering en inslag de gewoonste zaak van de wereld zijn. Waar uiterst traag maar fijn vervlecht groene ‘verdures’ > opbloeien. En ook jachttaferelen waarbij hert en beer soms pas op de plaats maken als de eenhoorn naar voren schuift als mythisch jachtdoel.
De weefgetouwen grijpen in Aubusson nog altijd naar de gekleurde wol. Het is dan niet meer big business als weleer maar goed, hoeveel opdrachtgevers hebben er tegenwoordig nog kastelen met kale muren waar wel een isolerend tapijtje tegen aan mag? En ook al rekent Ali bijna niets voor zijn kleedjes, een genuine behangsel uit Aubusson kost tegenwoordig een godsvermogen. Reken voor een antiekje snel veel meer dan 10.000 euro.
© Concepting Culture
In de ban van het wandkleed
Vanuit de Oriënt belandde het weefgetouw via de Kruisvaartroutes in wat nu als Vlaanderen en Wallonië bekend staat waarna het weeftoestel in Frankrijk een impuls kreeg door een imposante gobelinfabriek >. Ook in het bosrijke Limousin begon mid-15e eeuw een weverstraditie vanuit Aubusson, een traditie die nu zelfs als immaterieel werelderfgoed te boek staat. De tapijtenmakerij > draaide goed in tijden waarin de Zonnekoning en zijn zonnestelsel gretig bestelden. Het is echter vandaag de dag een wonder dat er nog draden op spanning komen voor weefsels. Want na de hausse van nobelen die zich kloeke tapijten konden veroorloven, raakte het ambacht teloor. In de 20e eeuw scheelde het niet veel of de tapijtentraditie kon opgerold en weggedragen. Heel wat stukken zijn verknipt tot dakbedekking of paardendeken!
Lurçat - tapijtvernieuwer
Gelukkig waren daar dan kunstenaars die wel eens wilden experimenteren met l’art de tissage. Altijd die olieverf, dan mocht ook wel eens anders. Klinkende namen zoals Picasso en Braque wisten met hun kartons (werktekeningen voor tapijten) weer enig leven in de bedrade brouwerij te krijgen.
En Franse kunstenaars zoals Jean Lurçat > lanceerden moderne kunst in een medium dat eeuwenlang min of meer statische portretten, bladgroene landschappen en heroïsche oorlogstaferelen kopieerde. De tapijtkunst herrees. Lurçats doeken, vaak met vlamsgewijs in elkaar vallende kleurvlakken (hachure-techniek), vonden gretig aftrek en hebben museale allure zoals blijkt in o.a. Angers. In de jaren vijftig van de 20e eeuw reageren nieuwe tapijtkunstenaars op het werk van Lurçat en zijn volgelingen. De symboliek verliest bij hen aan waarde, materiaal en techniek tellen veel meer dan het zinnebeeld.
© Concepting Culture
Weer even een paar eeuwen terug. Toen er nog druk gebuffeld werd aan series met verhalende voorstellingen. In de 17e en 18e eeuw werkten de ateliers van Aubusson en omgeving aan bij elkaar passende tapijten. Eenmaal op rij naast elkaar echoden die zo als een soort tapijtstrip de wereldliteratuur. Bijvoorbeeld het welbekende werk van Homerus: de Odyssee. In de 19e en 20e eeuw ging deze traditie om literatuur te verbeelden verloren. Tot nu! In de 21e eeuw putten de wevers weer inspiratie uit de wereldliteratuur. Gekozen werd voor Tolkien die met zijn boeken De Hobbit en In de Ban van de Ring een wereld schiep die velen zelf in de ban bleef houden >. Met een intrigerend verschilletje van de eeuwen terug gelauwerde auteurs van wereldliteratuur. Want Tolkien zelf schreef niet alleen, hij maakte ook illustraties >. Een en een is twee: al snel werd gekozen voor Tolkiens zelfgemaakte beelden als uitgangspunt voor dertien enorme wandtapijten en een nog veel groter karpet. Vier jaar lang (2017-2021) gingen de wevers aan het werk voor dit prestigeproject >. En zo kwam de tapijttraditie van de Limousin opnieuw op de kaart te staan. Met Tolkien als handelsmerk kon dat niet mislukken.
© Concepting Culture
Limousin - arrêt de tapis
Nieuwe aandacht dus voor Aubusson en zijn kleine broertje Felletin. In Aubusson heeft het Musée International de la Tapisserie > de wind weer in de zeilen met trekker Tolkien. Ook het Atelier-Musée des Cartons de Tapisserie > ziet meer mensen langskomen. De galerie Atelier A2 Tapisserie de Basse-Lisse > peutert nieuwe prijskaartjes aan de tapijten. En ook bij de Manufacture St-Jean > en het Maison du Tapissier > zwaaien de deuren vaker open voor bezoek. Bovendien ziet in het in-stille Felletin de oude tapijtfabriek van Pinton > weer een kassarinkelende horizon.
Waar ooit de eenhoorn koketteerde voor jagers, bevolken nu hobbits de doeken en verdicht de wonderbaarlijke wereld van Midden-Aarde zich in geverfd wol. ‘Courage is found in unlikely places,’ zei Tolkien. Hij had het kunnen hebben over de moed om in Limousin draden bijeen te garen om zijn schepping in een voorheen stoffig medium te bestuiven.