Bruggenbravoure

Bilbao

De Puente Zubizuri

De spinnenweb-wevende architect Calatrava > ontbreekt niet in Bilbao. Calatrava ontwerpt met een lichtvoetige wuftheid. Zijn creaties lijken de zwaartekracht te negeren en ogen zowel letterlijk als figuurlijk fijnbesnaard. Hij is berucht om zijn eigenzinnigheid, om de problemen die zijn bouwwerken opleveren en op de wijze waarop hij het oorspronkelijk budget met gemak weet te verdubbelen. Enkele van Calatrava’s beroemdste creaties zijn De Stad van Kunst en Wetenschap >
(Valencia) en treinstations (o.a. Luik >) en luchthavens (o.a. Bilbao >). En toch blijft zijn visitekaartje de brug. Op tal van plekken zorgen Calatrava’s oeververbindingen voor sierlijke bogen. Begaanbare sprookjes. De brug, toonbeeld van soliditeit, wordt bij de extravagante Calatrava een beeld vol subtiliteit. Zijn bruggen ‘zweven’ eerder boven het water dan dat ze erin geschraagd worden.

Symbool van het nieuwe Bilbao

Voor de autoriteiten van Bilbao, bezig om het industriële malheur van hun stad om te buigen naar een moderne, aantrekkelijke dienstenstad, was Calatrava een welkome architect om een deeltje van dat ‘nieuwe’ Bilbao aan te leveren. In dit geval gaat het om de voetgangersbrug over de rivier de Nervión; een handige oversteek tussen het nieuwe centrum (Ensanche) en de volksbuurt Castanos. Het resultaat was de Zubizuri > (Baskisch voor ‘witte brug’), een overspanning die een feestje is om naar te kijken... en een soms eng avontuur om overheen te lopen.

Voetjes van de vloer

Want Bilbao wisselt haar zon nogal eens af met een fikse shower. Een kwart van het jaar drumt de Atlantische Oceaan met haar douches door de stad. En het geval wilde dat Calatrava zijn ‘Zubizuri’ gevloerd had met glazen tegels. Mooi voor het kijkje op het water eronder en nog mooier als de verlichting ’s avonds haar feeërieke werk deed. Maar voor het gemiddelde schoeisel wel ineens een uitdaging om de drager van die schoenen overeind te houden. Slippery when wet, dus. Met een beetje vorst werd de ‘watervloer’ zelfs een spekgladde schaatsbaan en menig Bilbaoburger heeft dan ook bips gebumperd met de brugvloer. Het omvallen werd zelfs zo erg dat de gemeente besloot een tapijtje te gaan leggen over de volledige lengte van de brug, een rolletje van zo’n 75 meter. Ook dat leidde echter tot complicaties; de gemeente had alleen een nieuw overbruggingsavontuur gemaakt. Het tapijt wilde nogal eens omhoogkomen als het waaide zodat nietsvermoedende voetgangers alsnog om werden gekegeld.

Een engel met een armoedig armpje

Zo geraffineerd en charmant als de brug er uit ziet, zo verraderlijk is dus de gang eroverheen. Calatrava heeft z’n eigen Lorelei geschapen. Ook nog een Lorelei met een spastisch armpje eraan vast. Want als je goed kijkt naar de gehele constructie zie je dat het hoofdontwerp begint en eindigt met heen en weer hellende toegangen; maar ook dat er aan de linkeroever van de brug iets niet klopt. Een soort doorbraak in Calatrava’s brug als een krampachtig armpje naar het Bizkidetasun-plein waarlangs de 88 meter hoge torentweeling > rijst van de Japanner Arato Isozaki. > Die Japanner werd ook gevraagd om dat verhoogde plein rechtstreeks te verbinden met de Calatravabrug. Daarom koppelt nu een afzichtelijk brugdeel op pijlers, een monotoon monstrum, dat plein aan de brug. Alsof je een witte engel een betonnen dolksteek in de flank geeft! Het artistieke ego van Calatrava zette door deze inbreuk op zijn creatie terecht de stekels omhoog. Een juridisch gevecht vatte aan waarbij Calatrava zijn morele architectenrechten tegenover het praktische nut van de door de gemeente aangebrachte ‘bijbrug’ zette. Calatrava won uiteindelijk hoewel zijn eis van 30 miljoen euro door de rechtbank werd afgeslagen tot 30.000 euro.

Onverstoorbare glijbaanbouwer

Laat onverlet dat Calatrava toch geen les heeft getrokken uit de gladde glazen vloer. Want jaren later kreeg ‘zijn’ brug > in Venetië ook weer glazen tegels met jawel, dezelfde uitglijperikelen.

••••••••••

De Puente Vizcaya

Eerst Napels zien en dan sterven. Industrieel architect Palacio > boog deze uitdrukking ietwat vrijelijk en nogal erbarmelijk om. Eerst je meesterwerk zien en dan tweemaal sterven. Want in 1939 keek deze discipel van Gustav Eiffel vanuit zijn huis in Portagulete uit op ‘zijn’ ijzeren transsportbrug > die de rivier de Nervión overspande. En zag hij hoe het canaille van de Spaanse Burgeroorlog het bovenste deel van de brug > met dynamiet versplinterde. Zijn eerste psychische overlijden. Zijn mecanokunstwerk zag er jarenlang net zo deconstructief uit als nu het Guggenheim-museum. Palacio maakte de wederopbouw van zijn brug-der- bruggen niet meer mee en stierf samen mét zijn uiteen geknalde schepping; zijn tweede en nu fysieke overlijden.

Heen en weer

Slechts vier jaar was de brug buiten dienst. Daarna kwam de trage pingpong van de gondel aan zijn spinnenweb van kabels weer op gang. Zo continueerde een dienstregeling die al vanaf 1893 gold en verder tot vandaag zonder haperingen bleef. Twee rijen auto’s bumper aan bumper in het midden en links en rechts de overdekte ‘stallen’ voor voetpassagiers. Allemaal pendelend tussen Portagulete > en Getxo > (Las Arenas). In luttele minuten van oever tot oever. Ondersteund door twee paar dubbele ijzeren torens, kwistig in de rode menie gezet. Een van de weinige werelderfgoederen van Spanje die tot de industriële architectuur gerekend worden. Het schoolvoorbeeld voor veel later gebouwde transportbruggen. Naast de gewone ‘rit’ kun je ook met de lift naar de draagbalk van de brug waar je vervolgens 60 m boven de rivier temidden van waterrijke panorama’s overheen kunt kuieren om dan weer met de tweede lift op de andere oever terecht te komen. Is wel meer dan tien keer zo duur.

Doorstroom verzekerd

Het laat zich snel raden waarom de Unesco op deze brug in 2006 het Werelderfgoed-keurmerk > plakte. In de bouwtijd van de brug had je noordelijk van Bilbao op elke oever een bezig stadje: Portugalete en Getxo. Beide kernen kenden een drukte van belang vanwege de hectische mijnbouwindustrie, ook de reden dat het bij deze uitgang naar zee bijna filevaren was met aankomende en vertrekkende schepen. De Vizcaya-brug omzeilde het gevaar dat de verkeersstromen in de knoop kwamen en verbond beide oevers zonder dat schepen qua knopen aan vaarvermogen hoefden te minderen. Geen vertraging dus voor het ijzererts dat richting Engeland ging. Zo’n type overspanning met heen en weer zwevende gondels bestond tot de bouw van de Vizcaya-brug > nog niet, vandaar dat de constructie nu als een hoekige ‘ereboog’ geldt voor het tijdperk van de Industriële Revolutie. Wel is de brug daarna acht keer gekloond, o.a. in Frankrijk en Duitsland. Dit volhoudertje vervoert al zo’n 130 jaar naast spullen vooral mensen. Geschat wordt dat de teller qua reizigers nu op zo’n 650 miljoen staat. En dat is gelijk aan anderhalf keer de gehele bevolking van de Europese Unie! Niet allemaal in hetzelfde bakkie, natuurlijk; de gondel die nu als een trage ruitenwisser over de Ria de Bilbao veegt, is nummertje vijf en dateert van 1998.

Gewichtige budgetbrug

Voor de mecanofanaten onder ons: wat is er allemaal uit de magazijnen gehaald om deze brug in elkaar te zetten? Meer dan 21.000 bouten, bijna 100.000 kilo aan stalen kabels, een slordige 10.000 klinknagels en om alles nog wat meer gewicht te geven, bijna 730.000 kilo aan gelamineerd staal. Op de bouwmarktbon destijds telde dat op tot 809.000 peseta’s, omgerekend was dat nog geen vijfduizend euro. Over goede investering gesproken. Ook voor zijn tijd bleef de Puente Colgante > zoals de locals de brug noemen, netjes binnen budget. Klaar voor de oversteek? Begin je minutentochtje dan in Portagulete. Want dan kun je, eenmaal in Las Arenas (Getxo), je lekkere trek rijkelijk stillen in een van de vele pintxos-eethuisjes. >

••••••••••

De Puente Zubizuri en de Puente Vizcaya zijn slechts twee van de vele bezienswaardigheden in Bilbao. Het e-book Cultural Companion Bilbao staat er vol van. Profiteer van 50% Premium-Vriend-Korting en download dit e-book (100 blz.) voor slechts € 3,49. Bekijk de publicatie hier.

terug naar magazine

↑Back to Top